Extreme zomerhitte in Nederland neemt veel sneller toe dan verwacht

Nederland beleefde de warmste week ooit gemeten in 2020 en de langste ononderbroken periode van temperaturen boven de 30 graden. Terwijl Nederland zweet, puzzelen klimaatonderzoekers: dat hittegolven warmer worden past in de verwachting, maar niet dat het zo snel gaat.

2018 was uitzonderlijk droog en warm, vorig jaar schoot de temperatuur in het zuiden voor het eerst door de grens van 40 graden heen en in 2020 beleefden we de warmste week sinds de start van de metingen - als onderdeel van een uitzonderlijk lange hittegolf. Zo hadden we acht dagen op rij, waarin de middagtemperaturen niet onder de 30 graden kwam en lokaal zelfs regelmatig voorbij de 35 graden gaan. Ter vergelijking: voor een 'gewone hittegolf' hebben we tenminste vijf aaneengesloten dagen met temperaturen boven de 25 graden nodig in De Bilt, inclusief op drie dagen maxima boven de 30 graden.

Nederlandse hittegolven lopen op mondiale opwarming vooruit

Als je de hitte bij elkaar optelt, is het een uitzonderlijke situatie, zegt Geert Jan van Oldenborgh in gesprek met NU.nl. Hij is klimaatonderzoeker aan het KNMI en werkt internationaal mee aan studies die de precieze oorzaken van weersextremen proberen te achterhalen - zoals de recente hitte in Siberië, of vorig jaar de bosbranden in Australië. Maar juist die hittegolven in Nederland zijn voor extremenexperts een lastige kluif, vertelt hij. Ze stijgen een stuk sneller dan verwacht, en dat valt vooralsnog niet goed te verklaren. "Volgens klimaatmodellen zouden de hittegolven hier nu ongeveer 1,5 graden warmer moeten zijn dan aan het begin van de twintigste eeuw. Maar metingen laten zien dat de warmste dagen van het jaar in Nederland nu al ruim 3 graden warmer zijn - ongeveer dubbel zo snel dus." Nederland warmt sowieso sneller op dan het wereldgemiddelde. De gemiddelde Nederlandse zomertemperatuur ligt nu ongeveer 2,5 graad hoger dan in 1900 en de jaartemperatuur zo'n 2 graden. Wereldgemiddeld is het over diezelfde periode ongeveer 1,2 graden warmer geworden

 Ook de 'Spaanse Pluim' wordt steeds heter

Van Oldenborgh zegt dat het vermoeden bestaat dat een van de oorzaken de relatief snelle opwarming van het Middellandse Zeegebied is, die ook de Nederlandse zomers beïnvloedt. Zo is de huidige hittegolf een product van de zogeheten 'Spaanse Pluim', een langgerekt hogedrukgebied dat leidt tot een aanvoer van hete lucht van Spanje naar Nederland. "Normaal duurt dat maar een paar dagen, maar in dit geval ging het over in een normaal hogedrukgebied boven ons eigen land en worden de hoge temperaturen in stand gehouden door de zonnestraling. Maar dit alles speelt zich af tegen een steeds hogere achtergrondtemperatuur door het versterkte broeikaseffect."

Vijf dagen heter dan 35 graden, nooit voorgekomen sinds start metingen

Het is op bepaalde plaatsen in Nederland vijf dagen op rij heter geweest dan 35 graden. Dit is niet eerder voorgekomen sinds het begin van de temperatuurmetingen in 1901, zo meldt weerbureau Weerplaza.  Weerplaza spreekt van een "unieke reeks van zeer hete dagen". In het Limburgse Arcen werd dinsdag bijvoorbeeld rond 14.40 uur een temperatuur van 35,6 graden gemeten. Ook dit kwam volgens Weerplaza niet voor sinds 1901. Volgens het weerbureau was zo'n reeks van vijf dagen met deze temperaturen in de vorige eeuw "ondenkbaar". "In de vorige eeuw is het niet eerder meer dan twee dagen op rij 35 graden of meer in ons land geweest," aldus Weerplaza. In voorgaande jaren werden er al eerder hoge temperaturen gemeten in ons land. Afgelopen zomer werden er namelijk op drie aaneengesloten dagen temperaturen boven de 39 graden gemeten.